ثبات و قرار نسبی حاصل از خاتمۀ جنگ اوّل جهانی و خروج قوای بیگانه از کشور، در کنار دیگر دستاوردها، زمینه‌ای شد برای از سرگرفته شدن مجموعه‌ای از تلاش‌های فرهنگی و اجتماعی که مدت زمانی طولانی به دلیل آشوب و اغتشاش پیش‌گفته، مختل شده بود. تشکیل جمعیّت فرهنگ در گیلان در همین ایّام یکی از نمونه‌های برجستۀ این تجدید حیات است. گوشه‌هایی از این تحوّل و نوآوری را می‌توان در مجموعه مقالات و نوشته‌هایی دید که از سال ۱۲۹۸ تا ۱۳۰۷ شمسی در مجلۀ فرهنگ، نشریۀ جمعیّت فرهنگ رشت منتشر شد. گزیده‌ای از این مقالات و همچنین تاریخچه‌ای از فعالیت‌های جمعیّت مزبور در این مجموعه ارائه شده است.